Leven aan de grens

 ‘De menselijke maat’ in de zorg staat in deze tijden van efficiency en bezuiniging ernstig onder druk. Dat heeft uiteraard ook gevolgen voor de omstandigheden waarin mensen sterven. De Rotterdamse pastor en geestelijk verzorger Marinus van den Berg wisselt zijn ervaringen uit met Carlo Leget, theoloog en ethicus. Marinus van den Berg werkt in een verpleeghuis en in een hospice. Op het einde van iedere werkdag schrijft hij hierover. Dat levert sterke observaties en overdenkingen op over mensen die leven en werken aan de grens van het leven. Vanuit zijn visie en ervaring reageert Carlo Leget op deze dagelijkse notities. Het resultaat is een interessante en kritische dialoog over de situatie waarin mensen verkeren als ze het levenseinde naderen.

Leven aan de grens is een overtuigend pleidooi voor de waardering van spirituele zorg aan het sterfbed.

Marinus van den Berg schreef tientallen succesvolle boeken en is een veelgevraagd spreker op lezingen en symposiums. Rode draad in zijn werk is: omgaan met de dood moet je niet wegstoppen.

Carlo Leget is als universitair hoofddocent Zorgethiek verbonden aan de Universiteit van Tilburg. Hij schrijft over stervenskunst en is landelijk en internationaal actief in de ontwikkeling van spirituele zorg in de palliatieve zorg.

Recensie Kameel.nl

Stilstaan

De opzet van "Leven aan de grens; reflecties op terminale zorg" is eenvoudig - vijfentwintig brieven en vijfentwintig antwoorden. Die brieven hebben een veelzijdige inhoud: Marinus van den Berg reflecteert op zijn werk, op wat hij meemaakt, op wat hij hoort, op wat er aan hem gebeurt. En daarin passeert heel wat de revue…. Niet in het minst gaat het daarbij om de vragen: wat is goede zorg voor mensen die hun levenseinde naderen? en voor hun naasten? Op die brieven schrijft Carlo Leget een antwoord, waarbij hij bepaalde aspecten uitlicht. 

De vorm van het boek maakt dat je tijdens het lezen als het ware de stemmen van de auteurs hoort. Je hoort ze met elkaar spreken, en als lezer mag je mee luisteren. Het maakt het lezen tot een aandachtige belevenis. 

Op een of andere manier zette dit boek me stil. Ik werd gevraagd met rust en aandacht te kijken naar wat er om mij heen gebeurt, in mijn werk, in de zorg, in de samenleving. Maar ook de stemmen zelf verstilden mij. De auteurs willen geen mooie one-liners neerzetten en geen snelle en flitsende boodschap meegeven. Zij voegen zich naar de kwetsbare onderwerpen waar zij over schrijven - waar geen al te stellige, robuuste taal past, maar overweging en zachtheid.

Een bijzonder boek, dat uitstekend in vijfentwintig behapbare stukken te lezen en te overdenken is. Voor wie? Voor iedereen die eens stil wil staan, stil bij zorg aan het einde van het leven, stil bij vragen, stil bij de mensen om ons heen.

Annemarie Roding

Maart 2014